الگویابی برای مشروطیت ایران؛ تحلیل محتوای منظومۀ «میکادونامه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز، تبریز. ایران

چکیده

مشروطۀ ایران زمینه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متعددی داشت و توانست اقشار قابل توجهی از مردم را ذیل خواستۀ مشروطه‌خواهی جمع نماید. با این حال، تحقق چنین رویداد مهمی بدون توجه به اتفاقات و رخدادهای کشورهای دیگر میسر و مقدور نبود. یکی از این کشورها، ژاپن بود که ایرانیان بنا به دلایلی توجهی ویژه بدان داشتند. افزون بر اینکه ژاپن کشوری آسیایی بود و دغدغۀ نوسازی را تقریباً همزمان با جریانات ایران آغاز نمود، مسئلۀ دیگری که بر اهمیت مورد ژاپن در نزد ایرانیان می‌افزود، شکست تاریخی روسیه از ژاپن بود که این امر به طور خاص به الهام گرفتنِ از ژاپن توأم با حس تحسین و در عین حال حسرت ایرانیان افزود به ویژه که ایران در تاریخ معاصر خویش قدرت روسیه را از نزدیک در خلال نبردهای طولانی دریافته بودند و به دلیل ناکامی‌های روی داده، روسیه را شکست‌ناپذیر قلمداد می‌نمود. یکی از مهم‌ترین آثار پیروزی ژاپن بر روسیه، تأکید و اذعان ایرانیان بدین نکته بود که دلیل کامیابی این کشور نوپا در معادلات بین‌‌المللی به ساختار مشروطه و تحقق اصلاحات در این کشور بازمی‌گردد. یکی از گزارش‌های قابل توجه ایرانیان در این زمان، در قالب منظومۀ میکادونامه به نظم درآمده و روایتی ایرانی را از وقایع ژاپن در مبارزه با روسیه به دست داد. در این راستا، با تحلیل محتوا و تأکید بر مفهوم مشروطه و مضامین همراه و هم‌نشین آن از قبیل کارآمدی، ترقی و قدرت کشور به این اثر منظوم پرداخته شده و نشان داده می‌شود که

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Finding a Model for Iranian Constitutionalism; Content Analysis of the Poem "Mikadunameh"

نویسندگان [English]

  • Mehdi Faraji 1
  • Reza Nasiri Hamed 2
1 Faculty member, History Department, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 Faculty member of the Department of Political Science, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz. Iran
چکیده [English]

The Iranian constitution had numerous historical, political, social and economic grounds and was able to gather significant segments of the people under the demand of constitutionalism. However, the realization of such an important event was not possible and feasible without paying attention to the events and developments in other countries. One of these countries was Japan, which Iranians paid special attention to for some reason. In addition to the fact that Japan was an Asian country and began its modernization concerns almost simultaneously with the developments in Iran, another issue that added to the importance of the Japanese case for Iranians was the historical defeat of Russia by Japan, which specifically added to the inspiration from Japan combined with a sense of admiration and regret among Iranians, especially since Iran had seen Russia's power firsthand during long battles in its contemporary history and considered Russia invincible due to the failures that occurred. One of the most important effects of Japan's victory over Russia was the Iranians' emphasis and acknowledgement that the reason for the success of this fledgling country in international equations was due to the constitutional structure and the implementation of reforms in the country. One of the notable reports of Iranians at this time was organized in the form of the Mikado-nameh poem, which provided an Iranian narrative of the events of Japan's struggle against Russia. In this regard, this poem is analyzed by analyzing the content and emphasizing the concept of constitutionalism and its

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian constitutionalism
  • the 1904-1905 war between Japan and Russia
  • the Japanese constitutionalism
  • Hossein Ali Tajer Shirazi
  • Mikadonameh

Publisher: University of Tabriz       Copyright © The Authors   

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

مراجع

  1.  

    1. -اسمیث، تامس (1375) انگیزه صنعتی‌سازی، در: شناخت ژاپن جلد اول: امپراطوری ژاپن از 1800تا1945، گردآوری جون لیوینگستون-جو مور و فلیشیا اولدفادر، ترجمۀ احمد بیرشک، تهران: انتشارات خوارزمی؛
    2. - براون، ادوارد (1380) انقلاب مشروطیت ایران، ترجمۀ مهرى قزوینى‏، تهران: کویر؛
    3. -بیزلی، ویلیام جی. (1393) ظهور ژاپن مدرن: نگاهی به مشروطه ژاپنی، ترجمه شهریار خوّاجیان، تهران: ققنوس؛
    4. -تاجر شیرازی، حسین­علی (1385) میکادونامه، به کوشش علی میرانصاری، فصلنامۀ آینۀ میراث، ضمیمۀ شمارۀ 9، سال چهارم، صص29-117؛
    5. -حائری، عبدالهادی (1364) تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم؛
    6. -رجب‌زاده، هاشم (1365) تاریخ ژاپن از آغاز تا معاصر: نگاهی به زمینه‌ها و مایه‌های فرهنگ و تمدن امروز سرزمین آفتاب، بی‌جا: مولف؛
    7. -رجب­زاده، هاشم (1379) میکادونامه یا ستایش­نامۀ ژاپن (رزمنامه­ای از یک سده پیش)، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، دی، صص3-12؛
    8. -زیبا‌کلام، صادق (1379) سنت و مدرنیته: ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار، تهران: روزنه، چاپ چهارم؛
    9. -ژوبر، پ. آ (1322) مسافرت به ارمنستان و ایران، ترجمۀ محمود هدایت، تهران: تابان؛
    10. -ساروخانی، باقر (1382) روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی؛ جلد دوم: بینش‌ها و فنون، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم؛
    11. -عنایتی قادیکلایی، محمد- روحانی، مسعود- ستاری، رضا و مرتضی محسنی (1399) ادبیات پارسی معاصر، سال دهم، شمارۀ اول، بهار و تابستان، صص 253-278؛
    12. -کسروی، احمد (1383) تاریخ مشروطۀ ایران، تهران: امیر کبیر؛
    13. -کوشان، اسمعیل (1317) امپراطوری ژاپن از بدو تشکیل تا کنون، تهران: کتابفروشی دانش؛
    14. -کیوی، ریمون و کامپنهود، لوک­وان (1370) روش تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمۀ عبدالحسین نیک­گهر، تهران، فرهنگ معاصر؛
    15. -مایو، مارلن (1375) نگرش هایی به سوی آسیا و آغاز امپراتوری ژاپن، در: شناخت ژاپن جلد اول: امپراطوری ژاپن از 1800تا1945، گردآوری جون لیوینگستون-جو مور و فلیشیا اولدفادر، ترجمه احمد بیرشک، تهران: شرکت انتشارات خوارزمی؛
    16. -متوسلی، محمود (1374) توسعۀ اقتصادی ژاپن با تأکید بر آموزش نیروی انسانی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی؛
    17. - مخبرالسلطنۀ هدایت، مهدیقلى (1368) سفرنامۀ مکه، به کوشش سید محمد دبیرسیاقی، تهران: تیراژه؛
    18. - مخبرالسلطنۀ هدایت، مهدیقلى (1385) خاطرات و خطرات، تهران: زوّار؛
    19. -مراغه­ای، حاجی زین­العابدین (1388) سیاحتنامۀ ابراهیم بیگ، به کوشش م. ع. سپانلو، تهران: آگه؛
    20. -مرتون، اسکات (1364) تاریخ و فرهنگ ژاپن، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، تهران، امیرکبیر؛
    21. -مک‌لرن، والتر (1375) تاریخچه ای سیاسی از ژاپن در عصر میجی، در: شناخت ژاپن جلد اول: امپراطوری ژاپن از 1800تا 1945، گردآوری جون لیوینگستون-جو مور و فلیشیا اولدفادر، ترجمۀ احمد بیرشک، تهران: انتشارات خوارزمی؛
    22. -میرانصاری، علی (1386) جلوه­هایی از روشنفکری ایرانی در آستانۀ قرن بیستم(بر اساس رسالۀ میکادونامه)، مجلۀ آینۀ میراث، سال پنجم، شمارۀ 4، شمارۀ پیاپی39، زمستان، صص138-151؛
    23. -نظام­الملک، ابوعلی حسن بن علی(1344) سیاست­نامه، تصحیح محمد قزوینی و مرتضی مدرسی چهاردهی، تهران: زوّار؛
    24. -هولستی، اُل-آر. (1373) تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، ترجمۀ نادر سالارزادۀ امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی؛
    25. -یوکیچی، فوکوتساوا (1379) نظریۀ تمدن، ترجمۀ چنگیز پهلوان، تهران: نشر گیو؛
    26. -Krippendorff, Klaus (2004) Content Analysis: An Introduction to its Methodology, Thousand Oaks, Sage Publications;
    27. -Neuendorf, Kimberly A. (2002) The Content Analysis Guidebook, Thousand Oaks, Sage Publications.

     

    آوانگاری منابع

    Books & Book Chapters (کتاب‌ها و فصول کتاب)

    1. Smith, T. (1375). Angizeh-ye sanʿati-sāzi. In J. Livingston, J. Moore, & F. Oldfather (Eds.), Shenākht-e Jāpan (Vol. 1: Emperāturi-ye Jāpan az 1800 tā 1945; A. Birashk, Trans.). Tehran: Khwarazmi Publications.
    2. Brown, E. (1380). Enghelāb-e mashrūṭiyat-e Iran (M. Qazvini, Trans.). Tehran: Kavir Publications.
    3. Beasley, W. G. (1393). Ẓohur-e Jāpan-e modern: Negāhi be mashrūṭeh-ye Jāpan (Sh. Khajian, Trans.). Tehran: Qoqnoos Publications.
    4. Haeri, A. H. (1364). Tashayyoʿ va mashrūṭiyat dar Iran va naqs̱h-e Irāniān-e moqim-e ʿErāq (2nd ed.). Tehran: Amir Kabir Publications.
    5. Rajabzadeh, H. (1365). Tārikh-e Jāpan az āghāz tā moʿāṣer. Author.
    6. Rajabzadeh, H. (1379). Mikādonāmeh yā setāyeshnāmeh-ye Jāpan. Ketāb-e Māh-e Tārikh va Joghrafiyā, (Dey), 3–12.
    7. Zibakalam, S. (1379). Sonnat va moderniteh: Rīsheyābi-ye ʿelal-e nākāmi-ye eslāhāt va nosāzi-ye siāsi dar Iran-e ʿaṣr-e Qājār (4th ed.). Tehran: Ruzaneh Publications.
    8. Joubert, P. A. (1322). Mosāferat be Armenestān va Iran (M. Hedayat, Trans.). Tehran: Taban Publications.
    9. Saroukhani, B. (1382). Ravesh-hā-ye tahqiq dar ʿolum-e ejtemāʿi (Vol. 2). Tehran: Pazhuheshgah-e Olum-e Ensani va Motaleʿat-e Farhangi.
    10. Kasravi, A. (1383). Tārikh-e mashrūṭeh-ye Iran. Tehran: Amir Kabir Publications.
    11. Kushan, E. (1317). Emperāturi-ye Jāpan az badv-e tashkil tā konun. Tehran: Ketābfroshi-ye Danesh.
    12. Quivy, R., & Van Campenhoudt, L. (1370). Ravesh-e tahqiq dar ʿolum-e ejtemāʿi (A. Nik-Gohar, Trans.). Tehran: Farhang-e Moʿāṣer.
    13. Mayo, M. (1375). Negarash-hāʾi be su-ye Āsiā va āghāz-e emperāturi-ye Jāpan. In J. Livingston, J. Moore, & F. Oldfather (Eds.), Shenākht-e Jāpan (Vol. 1; A. Birashk, Trans.). Tehran: Khwarazmi Publications.
    14. Motavaseli, M. (1374). Towseʿeh-ye eqtesādi-ye Jāpan bā taʾkid bar āmuzes̱h-e niru-ye ensāni. Tehran: Institute for Commercial Studies and Research.
    15. Hedayat, M. al-Saltaneh. (1368). Safarnāmeh-ye Makkah (S. M. Dabir-Siyaqi, Ed.). Tehran: Tirazheh.
    16. Hedayat, M. al-Saltaneh. (1385). Khāṭerāt va khaṭarāt. Tehran: Zavvar Publications.
    17. Maraghei, H. Z. (1388). Siyāhatnāmeh-ye Ebrāhim Beg (M. A. Sepanlou, Ed.). Tehran: Agah Publications.
    18. Merton, S. (1364). Tārikh va farhang-e Jāpan (M. Rajabnia, Trans.). Tehran: Amir Kabir Publications.
    19. McLaren, W. (1375). Tārikhcheh-yi siāsi az Jāpan dar ʿaṣr-e Meiji. In J. Livingston, J. Moore, & F. Oldfather (Eds.), Shenākht-e Jāpan (Vol. 1; A. Birashk, Trans.). Tehran: Khwarazmi Publications.
    20. Nezam al-Molk, A. A. H. ibn ʿA. (1344). Siyāsat-nāmeh (M. Qazvini & M. Modarresi Chahardahi, Eds.). Tehran: Zavvar Publications.
    21. Holsti, O. R. (1373). Tahlil-e mohtavā dar ʿolum-e ejtemāʿi va ensāni (N. Salarzadeh Amiri, Trans.). Tehran: Allameh Tabatabaʾi University Press.
    22. Fukuzawa, Y. (1379). Nazariyeh-ye tamaddon (Ch. Pahlavan, Trans.). Tehran: Giv Publications.

     

    Journal Articles (مقالات)

    1. Tajer Shirazi, H. A. (1385). Mikādonāmeh. Āyeneh-ye Mirās̱, Supplement 9, 4, 29–117.
    2. Enayati-Ghadikalaei, M., Rouhani, M., Sattari, R., & Mohseni, M. (1399). Adabiyāt-e Pārsi-ye moʿāṣer. 10(1), 253–278.
    3. Miransari, A. (1386). Jalveh-hāʾi az rowshanfekri-ye Irāni dar āstāneh-ye qarn-e bistom (Bar asās-e resāleh-ye Mikādonāmeh). Āyeneh-ye Mirās̱, 5(4), 138–151.

     

    English References

    1. Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
    2. Neuendorf, K. A. (2002). The content analysis guidebook. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
تاریخ فرهنگ ایران
دوره 1، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1403
صفحه 88-103

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 09 شهریور 1403
  • تاریخ پذیرش: 13 شهریور 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار