انعکاس خواسته‌های مردمی از حکومت در آثار عرفا، ادبا و مورخان عصر تیموری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

توجه به خواسته های مردم یا افکار عمومی نسبت به حکومت در تمام ادوار تاریخی از جمله در عصر تیموریان مورد تاکید عرفا، ادبا و مورخان ایرانی بوده است. آنان با استناد به آیات قرآنی و احادیث نبوی و حکایات پند آمیز بزرگان در صدد برآمدند شیوه های صحیح حکمرانی را که خواست مردم بوده به فرمانروایان تیموری نشان دهند. اندیشه های این گروه از این قلم انعکاس افکار عمومی جامعه در حکمرانی بر اساس اصول شرع و روایات دینی بوده است. عرفا، ادبا، و مورخان در واقع سخن گویان مردم بودند که انتظار داشتند حاکمان مسلمان طبق اصول شریعت و سخنان بزرگان دین اسلام حکومت نموده و به خواسته های مردم در حکمرانی توجه کنند. این که عرفا و ادبا و مورخان چه روش هایی را برای حکمرانی خطاب به فرمانراوایان مسلمان قرن نهم هجری بیان نموده اند افکار عمومی مردم در آثار آنان چگونه انعکاس یافته، موضوع بحث این پژوهش است که به شیوه تحلیلی و توصیفی و با استناد به منابع تاریخی، ادبی و عرفانی مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه نشان داده شده است که عرفا، ادبا و مورخان بهترین الگوی حکمرانی اسلامی را خطاب به فرمانروایان از زبان مردم بیان نموده اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflection of People's Demands for Government in the Works of Mystics, Writers, and Historians of the Timurid Era

نویسنده [English]

  • Vali Dinparast
Assocaite Professor of University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

توجه به خواسته های مردم یا افکار عمومی نسبت به حکومت در تمام ادوار تاریخی از جمله در عصر تیموریان مورد تاکید عرفا، ادبا و مورخان ایرانی بوده است. آنان با استناد به آیات قرآنی و احادیث نبوی و حکایات پند آمیز بزرگان در صدد برآمدند شیوه های صحیح حکمرانی را که خواست مردم بوده به فرمانروایان تیموری نشان دهند. اندیشه های این گروه از این قلم انعکاس افکار عمومی جامعه در حکمرانی بر اساس اصول شرع و روایات دینی بوده است. عرفا، ادبا، و مورخان در واقع سخن گویان مردم بودند که انتظار داشتند حاکمان مسلمان طبق اصول شریعت و سخنان بزرگان دین اسلام حکومت نموده و به خواسته های مردم در حکمرانی توجه کنند. این که عرفا و ادبا و مورخان چه روش هایی را برای حکمرانی خطاب به فرمانراوایان مسلمان قرن نهم هجری بیان نموده اند افکار عمومی مردم در آثار آنان چگونه انعکاس یافته، موضوع بحث این پژوهش است که به شیوه تحلیلی و توصیفی و با استناد به منابع تاریخی، ادبی و عرفانی مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه نشان داده شده است که عرفا، ادبا و مورخان بهترین الگوی حکمرانی اسلامی را خطاب به فرمانروایان از زبان مردم بیان نموده اند.

کلیدواژه‌ها [English]

  • public
  • thoughts
  • literal
  • mystics
  • historian: Timurids

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

  1. اردستانی، پیرجمال الدین(1371)، مرآت الافراد، به تصحیح حسین انیسی پور، تهران، انتشارات زواره.
  2. ابن عثمان، محمود(1380)، «کتاب مفتاح الهدایه و مصباح العنایه، به تصحیح منوچهر مظفریان، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
  3. ایمانی، رضا و زینب امیدیان(1400)، «افکار عمومی، اهمیت و مدیریت آن در نظر امام علی(ع)» مجله تاریخ پژوهی، سال 21، شماره 82، بهار 1382، ص 25-48.
  4. اسدیان، فاطمه(1394)،«مدیریت افکار عمومی در حکومت علوی با تکیه بر نامه امیر المومنین(ع) به مالک اشتر» ، نشریه ره آورد سیاسی، سال چهاردهم، شماره 45 پیاپی 46 پاییز و زمستان 1394، صص 143-172.
  5. حافظ ابرو، عبدالله بن لطف الله(1380)، زبده التواریخ،  جلد 4و3، به تصحیح سید کمال سید جوادی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  6. خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین(1380)،، تاریخ حبیب السیر، ج 3 و ج4، تهران: نشر خیام، 1380،
  7. خوارزمی، کمال الدین حسین(1384) ینبوع الاسرار،ج1، به تصحیح مهدی درخشان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،
  8. تتوی، قاضی احمد(1382)، تاریخ الفی، به تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، ج7، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ1.
  9. زمچی اسفزاری، معین الدین محمد(1338)، روضات الجنان فی اوصاف مدینه هرات، ج2، به تحصیح سید محمد کاظم امام، انتشارات دانشگاه تهران.
  10. دوغلات، میرزا محمد حیدر(1383)، تاریخ رشیدی، به تصحیح عباس قلی غفاری فرد، تهران: نشر میراث مکتوب، چ1.
  11. سمرقندی، عبدالرزاق(1383)، مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج3 و ج4، دفتر اول، به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  12. شامی، نظام‌الدین(1363)، ظفرنامه. تهران: انتشارات بامداد.
  13. کریمی، علیرضا، و دیگران(1398)الف،«مطالعه تطبیقی شکل گیری نوعی افکار عمومی در دوره صفویه» مجله جامعه شناسی تاریخی، سال 11، شماره 2 پاییز و زمستان 1398، ص 253-274
  14. کریمی، علیرضا و دیگران(1398)ب، «رویکرد حکومت آق قویونلوها نسبت به افکار عمومی»، فصلنامه علمی و پژوهشی تاریخ ایران بعد از اسلام، سال دهم، شماره هیجدهم، بهار 98، صص 181-203.
  15. متولی، کاظم(1384)، افکار عمومی و شیوه‌های اقناع، تهران، انتشارات بهجت، چ1.
  16. میرخواند، محمد بن خاوندشاه(1380)، روضه الصفا، ج10 و11، به تصحیح جمشید کیانفر، تهران: انتشارات اساطیر، چ1.
  17. نخجوانی،(1964)، دستورالکاتب فی تعیین المراتب، به اهتمام و تصحیح عبدالکریم علی اوغلی علی زاده، مسکو، انستیتو ملل آسیا، انتشارات دانش.

آوانگاری منابع

Books (کتاب‌ها)

  1. Ardestani, Pir Jamal al-Din. (1371). Mirʾāt al-afrād (H. Anisi-Pour, Ed.). Tehran: Zavvareh Publications.
  2. Ibn ʿUthman, M. (1380). Miftāḥ al-hedāyah va miṣbāḥ al-ʿenāyah (M. Mozaffarian, Ed.). Tehran: Farhangestan-e Zabān va Adab-e Fārsi.
  3. Hafez Abru, ʿA. ibn L. Allah. (1380). Zobdat al-tavārikh (Vols. 3–4; S. K. Seyyed Javadi, Ed.). Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance Publications.
  4. Khwandamir, G. al-Din ibn H. al-Din. (1380). Tārikh-e ḥabib al-siyar (Vols. 3–4). Tehran: Khayyam Publications.
  5. Khwarazmi, K. al-Din H. (1384). Yanbūʿ al-asrār (Vol. 1; M. Derakhshan, Ed.). Tehran: Anjoman-e Asar va Mafakher-e Farhangi.
  6. Tatavi, Qazi A. (1382). Tārikh-e Alfi (Vol. 7; G. Tabaṭabaʾi Majd, Ed.; 1st ed.). Tehran: Elmi va Farhangi Publications.
  7. Zamchi Esfazari, M. al-Din M. (1338). Rawżāt al-jenān fī awṣāf-e Madineh-ye Herat (Vol. 2; S. M. Kazem Emam, Ed.). Tehran: University of Tehran Press.
  8. Dughlat, Mirza M. H. (1383). Tārikh-e Rashidi (A. Q. Ghaffari-Fard, Ed.; 1st ed.). Tehran: Miras-e Maktub Publications.
  9. Samarqandi, ʿA. al-Razzaq. (1383). Maṭlaʿ-e Saʿdayn va majmaʿ al-baḥrayn (Vols. 3–4, Book 1; A. Navāʾi, Ed.). Tehran: Pazhuheshgah-e Olum-e Ensani va Motaleʿat-e Farhangi.
  10. Shami, N. al-Din. (1363). Ẓafarnāmeh. Tehran: Bamdad Publications.
  11. Motavalli, K. (1384). Afkār-e ʿomumi va sheyveh-hā-ye eqnāʿ (1st ed.). Tehran: Behjat Publications.
  12. Mirkhwand, M. ibn Khavandshah. (1380). Rawżat al-ṣafā (Vols. 10–11; J. Kiyanfar, Ed.; 1st ed.). Tehran: Asatir Publications.
  13. (1964). Dastūr al-kātib fī taʿyīn al-marāteb (A. K. Alioghli Alizadeh, Ed.). Moscow: Institute of Asian Peoples Publications.

 

Journal Articles (مقاله‌ها)

  1. Imani, R., & Omidian, Z. (1400). Afkār-e ʿomumi: Ahammiyat va modiriyat-e ān dar nazar-e Imam ʿAli (ʿa). Majalleh-ye Tārikh-Pazhuhi, 21(82), 25–48.
  2. Asadian, F. (1394). Modiriyat-e afkār-e ʿomumi dar hokumat-e ʿAlavi ba tekye bar nameh-ye Amir al-Moʾmenin (ʿa) be Mālek Ashtar. Rahāvard-e Siyasi, 14(45–46), 143–172.
  3. Karimi, A., et al. (1398a). Motāleʿeh-ye tatbiqi-ye shekl-giri-ye noʿi afkār-e ʿomumi dar dowreh-ye Safaviyeh. Majalleh-ye Jāmeʿeh-Shenāsi-ye Tārikhi, 11(2), 253–274.
  4. Karimi, A., et al. (1398b). Ruykard-e hokumat-e Aq Qoyunlu-hā nesbat be afkār-e ʿomumi. Faslnameh-ye Elmi–Pazhuheshi-ye Tārikh-e Iran Baʿd az Eslam, 10(18), 181–203.
دوره 1، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1403
صفحه 44-54
  • تاریخ دریافت: 25 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 25 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 18 شهریور 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1403