رهیافت انتقادی به تصویر سازی حضرت زهرا(س) در سه ویراست دائره المعارف اسلام چاپ لیدن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسنده

استاد تاریخ گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

از دیرباز شناخت اسلام پایه و اساس شرق اسلامی بوده است همین پیوستاری موجب شده است تا خاورشناسان متعددی بدنبال شناخت اسلام و تشریح مبانی آن و نیز واکاوی زوایای حیات رسول خدا (ص) واهل‌بیت (ع) بویژه فاطمه زهرا(س) به مثابه اسوه رفتاری جامعه زنان مسلمانان باشند.این درحالی است که به دلایل مختلف از جمله ارتباط نسبی با رسول خدا(ص) و همسری علی (ع)و مادری حسنین (ع) و نیز متاثر از کنش گری سیاسی و مذهبی بویژه در بزنگاه تاریخی پس از رحلت رسول خدا (ص) شناخت حضرت زهرا را برای مستشرقین الزامی نموده است.یکی از مهمترین و شاید سهل‌الوصل ترین مطالعات تاریخی که می تواند تصویری از حضرت زهرا(ص) ارائه دهد دائرة المعارف ها هستند.این مقاله قصد دارد تا ضمن بررسی مدخل های فاطمه زهرا در دائره المعارف های اسلام به این سوال پاسخ دهد که نویسندگان مدخل فاطمه زهرا(س) چه کسانی هستند و چه رویکرد و روشی درتشریح و تدوین مدخل مورد نظرداشته اند؟ و چه تصویری از فاطمه زهرا ارائه داده اند؟ شاخصه ها و مولفه های مدخل های مورد نظر چیست؟ آیا ترس از اسلام و ناشناختگی از اصول و فروع آن موجبات بدفهمی مستشرقان از تاریخ اسلام شده است؟ آیا نویسندگان ویراست دوم تحت تاثیر گفتمان اسلام فوبیا و یا نویسندگان صاحب ویراست نخست بوده اند؟ شاخصه ها و مولفه های مدخل های مورد نظر چیست؟به دلیل ماهیت تاریخی و رویکرد انتقادی روش مطالعه در این مقاله روش تاریخی Historical criticism متکی بر توصیف و تحلیل داده فراتر از تفسیرها و روایت‌های جزمی‌ خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Critical Approach to the Portrayal of Hazrat Zahra (PBUH) in Three Editions of the Encyclopedia of Islam, Leiden

نویسنده [English]

  • Fateme Janahmadi
Professor of History, Tarbiat Modares, University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Understanding the history of Islam has been the foundation of the Islamic East since ancient times, and the main pillar of familiarity in the field of Islamic history is the understanding of the life and tradition of the Messenger of God (PBUH) and his family. This connection has led many orientalists to seek to understand Islam and analyze the dimensions of the life of the Messenger of God (PBUH) and his family. Understanding the life of Hazrat Zahra (PBUH) as the daughter of the Prophet and the wife of his successor and the mother of Hassan and Hussein (PBUH), as well as being influenced by her unique personality in the history of Islam, is essential for orientalists, because she was a political and religious activist, especially in important historical events after the death of the Messenger of God (PBUH). One of the most important historical studies of encyclopedias is that they can present a scientific picture of Hazrat Zahra. This article aims to answer the following questions: Who are the authors of the entry on Fatima Zahra (PBUH) and what approach and method did they use in explaining and compiling the entry in question? What are the characteristics and components of the entries in question? Were the authors of the second edition influenced by the Islamophobic discourse? Given the historical nature and critical approach, the study method in this article will be historical criticism, relying on description and analysis of data, beyond dogmatic interpretations and narratives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fatima Zahra (PBUH)
  • Orientalists - Encyclopedia of Islam
  • Henri Lammens
  • Laura Veccia Vaglieri
  • Verena Klemm

Publisher: University of Tabriz       Copyright © The Authors   

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

مراجع

  1. اسعدی ،مرتضی ،،۱۳۸۱مطالعات اسلامی در غرب انگلیسی زبان: از آغاز تا شورای دوم واتیکان، تهران، انتشارات سمت.
  2. ادبی، محمد جواد،1384، دایره المعارف اسلام مدرن، اخبار ادیان، شماره16، آبان و آذر.
  3. ایمان محمد تقی،1391. روش شناسی تحقیقات کیفی ،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391، ص132. ابن عبدالله القاسم، خالد ،1403 ،مفتریات و اخطاء دایره المعارف الاسلامیه دائره‌المعارف الاسلامیه، چاپ اول، الریاض:دارالصمیعی للنشر و التوزیع.
  4. پورصالح کچومثقالی، مهدیه و بختیاری شهلا 1403، تحلیل تصویرسازی ورنا کلم از شخصیت حضرت فاطمه (س) مجله پژوهشهای تاریخی، سال شانزدهم، شماره یکم (پیاپی 16 )، بهار 1403 ، 1-19.
  5. جان احمدی، فاطمه؛ خضری، سید احمد ؛ صفری فروشانی، نعمت‌الله ؛ رنجبران، داود ؛ 1392، توصیف و تبیین یهودی سازی تاریخ اسلام (با تاکید بر دایره المعارف اسلام، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی ،تابستان 1392، سال هفدهم - شماره 2 ،ص 353 تا 390 .
  6. جان احمدی، فاطمه ، 1388 . تصویر حضرت محمد(ص) وحضرت زهرا(س) در دایرۀالمعارف اسلام، ترجمه و نقد، قم، انتشارات شیعه شناسی.
  7. جان احمدی، فاطمه، بایرام، مائده، 1402،جستاری در روش‌های ساخت تصویر اسلام‌هراسانه در غرب، مطالعه موردی مدخل‌های صدر اسلام در دائره‌المعارف اسلامEI2مجله مطالعات سیاسی جهان اسلام،دوره 12،شماره 4،پیاپی 48، زمستان 1402.
  8. رودگر، قنبرعلی ،1393، مدخل دانشنامه نگاری ،دانشنامه جهان اسلام،زیرنظر غلامعلی حداد عادل، ج 17،  تهران.
  9. سحاب، ابوالقاسم،1317، فرهنگ خاورشناسان، تهران ،طبع کتاب.
  10. سعید جازاری معمویی 1401، نقد روشی دیدگاه‌هانری لامنس درباره حضرت فاطمه (ع) در کتاب فاطمه ودختران محمد (ص) مجله شیعه پژوهش سال هشتم، شماره بیست ودوم، بھار و تابستان ۱۴۰۱ ،ص۲۸۲ـ۳۰۸.
  11. جندقی ، بهروز، 1382، مهدویت از دیدگاه دین پژوهان واسلام شناسان غربی دایره المعارف اسلام، مجله انتظار، شماره 10، زمستان 1382.
  12. دانشنامه ایران و اسلام.
  13. ؛رنجبران، داود،1393، بررسی تأثیر گفتمان یهودی در برخی از مقالات دایرة المعارف اسلام، فصلنامه پژوهشنامه‌ی تاریخ اسلام سـال چهارم، شماره پانزدهم، پاییز 1393، ص99-124.
  14. نوری، محمد،1377، کارنامه ایرانشناسی در آمریکا، مجله یاد، شماره 51و52 .
  15. نوری ، محمد،1384، دایره المعارف اسلام، کتاب ماه،دین،شماره 99، تهران.
  16. Bosworth ,Edmund. (1978): “Report on the Encyclopaedia of Islam”, Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies), Vol. 5, No. 2101-103;
  17. EI1,Publishers' preface .1987
  18. Encyclopaedia of Islam Three, brill, July 21, 2013
  19. Giard, Luce; de Vaucelles, Louis,) 1991(Les jésuites à l’âge baroque (1540-1640), Actes du colloque tenu à Chantilly en juin 1991, Jérôme Million.
  20. Lammens, Henri (1912). ‘Fatima et les filles de Mahomet: notes critiques pour l'étude de la Sira’, Sumptibus Pontificii instituti biblici.
  21. Dussaud, René (1913). "Henri Lammens Fâtima et les filles de Mahomet. Notes critiques pour l'étude de la Sîra’, Journal des Savants Année. Giard, Luce; De Vaucelles, Louis (éds.) (1996).
  22.   Klemm, V. (2005). “Fatima the daughter of the prophet Muhammad. Image Formation of an Islamic Legend”, 58, 181-208
  23. Journal of Historical Researches, Vol 16, Issue 1, No. 61, Spring 2024
  24. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland (New Series), Volume 79, Issue 1-2, January 1947, p 136.
  25. Elton, L, Daniel, Encyclopaedia of islam, December 15, 2011, iranica encyclopaedia, August 18, 2013http://www.iranicaonline.org,
  26.  Les jésuites à l’âge baroque (1540- 1640). Actes du colloque tenu à Chantilly en juin 1991, Jérôme Million.
  27. Le Berceau de l'Islam: l'Arabie occidentale à la veille de l'hégire (The Cradle of Islam: Western Arabia on the eve of the Hegira)
  28. Mahomet futil sincere 5. Fatima et les filles de Mahomet (Fatima and the Daughters of MuhammadV, ROMAE, Sumptibus Pontificii Instituti Biblici, 1912.
  29. http://www.brill.com, Encyclopaedia of Islam Three, brill, July 21, 2013
  30. Rocalve, Pierre. 2004. Louis Massignon: promoteur du dialogue islamo-chrétien, Horizons Maghrébins. Le droit à la mémoire Année. https://tarikh.nashriyat.ir/node/413
  31. Jane Dammen McAuliffe in Qur'anic Studies Online : Encyclopaedia of the Qur'ān Online

 

آوانگاری منابع

  1. As‘adi, M. (1381). Motāle‘āt-i Islāmī dar Gharb-i Englīsī-zabān: az Āghāz tā Shūrā-ye Dovvom-i Vātīkān. Tehrān: Samt.
  2. Adabī, M. J. (1384). Dāyereh al-Ma‘āref-e Islām-i Modern, Akhbār-e Adiyān, (16), Ābān–Āzar.
  3. Imān, M. T. (1391). Ravash-shenāsī-ye Taḥqīqāt-i Kīfī. Qom: Pazhūheshgāh-i Ḥawza va Dāneshgāh.
  4. Ibn ‘Abdullāh al-Qāsim, Kh. (1403). Muftariyāt va Akhṭā’ (Dāyereh al-Ma‘āref al-Islāmīya, 1st ed.). Riyāḍ: Dār al-Ṣumayy‘ī li-Nashr va al-Tawzī‘.
  5. Pūrṣāliḥ Kachū-Mesqālī, M., & Bakhtiyārī, Sh. (1403). Taḥlīl-i Tasvīrsāzī-ye Verna Kalm az Shakhṣīyat-i Ḥazrat Fāṭemeh (s). Pazhūhesh-hā-ye Tārīkhī, 16(1), 1–19.
  6. Jān Ahmadi, F., Khazrī, S. A., Ṣafrī Fūrūshānī, N., & Ranjbarān, D. (1392). Tawsīf va Tabīn-i Yahūdī-sāzī-ye Tārīkh-i Islām (bā ta’kīd bar Dāyereh al-Ma‘āref al-Islāmī). Majalleh-ye Motāle‘āt-i Ma‘refatī dar Dāneshgāh-i Islāmī, 17(2), 353–390.
  7. Jān Ahmadi, F. (1388). Tasvīr-i Ḥazrat Muḥammad (s) va Ḥazrat Zahra (s) dar Dāyereh al-Ma‘āref al-Islām: Tarjama va Naqd. Qom: Inteshārāt-i Shī‘a Shenāsī.
  8. Jān Ahmadi, F., & Bāyrām, M. (1402). Jostārī dar Ravash-hā-ye Sakht-e Tasvīr-i Islām-harāsāneh dar Gharb: Motāle‘eh-ye Mordadī-ye Madkhal-hā-ye Ṣadr-i Islām dar Dāyereh al-Ma‘āref al-Islām EI2. Majalleh-ye Motāle‘āt-i Sīyāsī-ye Jahān-i Islām, 12(4), 181–208.
  9. Rūdgār, Q. ‘Alī. (1393). Madkhal-i Dānesh-nāmeh Negārī. Dānesh-nāmeh-ye Jahān-i Islām, Vol. 17. Tehrān.
  10. Sahāb, A. Q. (1317). Farhang-i Khāvarshenāsān. Tehrān: Ṭab‘ Kitāb.
  11. Sa‘īd Jāzārī Ma‘mū’ī. (1401). Naqd-i Ravashī-ye Didgāh-i Henri Lammens dar Bāre-ye Ḥazrat Fāṭemeh (a) dar Ketāb-i Fāṭemeh va Dokhtarān-i Muḥammad (s). Majalleh-ye Shī‘a Pazhūhesh, 8, 282–308.
  12. Jandagī, B. (1382). Mahdawīyat az Dīd-gāh-i Dīn Pazhūhān va Islām-shenāsān-i Gharbī. Dāyereh al-Ma‘āref al-Islām, Majalleh-ye Entezār, (10).
  13. Ranjbarān, D. (1393). Barrasī-ye Ta’sīr-i Gofṭār-i Yahūdī dar Barḥā-yi Maqālāt-i Dāyereh al-Ma‘āref al-Islām. Faslnameh-ye Pazhūheshnāmeh-ye Tārīkh-i Islām, 4(15), 99–124.
  14. Nūrī, M. (1377). Kārnāmeh-ye Īrān-shenāsī dar Āmrikā. Majalleh-ye Yād, (51–52).
  15. Nūrī, M. (1384). Dāyereh al-Ma‘āref al-Islām. Ketāb Māh, Dīn, (99). Tehrān.
  16. Bosworth, E. (1978). Report on the Encyclopaedia of Islam. Bulletin of the British Society for Middle Eastern Studies, 5, 101–103.
  17. Encyclopaedia of Islam, Publishers’ Preface. (1987).
  18. Encyclopaedia of Islam Three. Brill. (2013, July 21).
  19. Giard, L., & de Vaucelles, L. (1991). Les jésuites à l’âge baroque (1540–1640): Actes du colloque tenu à Chantilly en juin 1991. Jérôme Million.
  20. Lammens, H. (1912). Fatima et les filles de Mahomet: Notes critiques pour l'étude de la Sira. Sumptibus Pontificii Instituti Biblici.
  21. Dussaud, R. (1913). Henri Lammens Fâtima et les filles de Mahomet: Notes critiques pour l'étude de la Sîra. Journal des Savants.
  22. Klemm, V. (2005). Fatima, the daughter of the Prophet Muhammad: Image formation of an Islamic legend. Journal Name, 58, 181–208.
  23. Journal of Historical Researches, 16(1), 61, Spring 2024.
  24. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland (New Series), 79(1–2), 136, January 1947.
  25. Elton, L. D. (2011, Dec. 15). Encyclopaedia of Islam. Iranica Encyclopaedia. (Accessed Aug. 18, 2013) http://www.iranicaonline.org
  26. Giard, L., & de Vaucelles, L. (Eds.). (1996). Les jésuites à l’âge baroque (1540–1640): Actes du colloque tenu à Chantilly en juin 1991. Jérôme Million.
  27. Le Berceau de l'Islam: L'Arabie occidentale à la veille de l'Hégire (The Cradle of Islam: Western Arabia on the Eve of the Hegira).
  28. Mahomet, F. S. (1912). Fatima et les filles de Mahomet (Fatima and the Daughters of Muhammad V). Romae: Sumptibus Pontificii Instituti Biblici.
  29. Encyclopaedia of Islam Three. Brill. (2013, July 21). http://www.brill.com
  30. Rocalve, P. (2004). Louis Massignon: Promoteur du dialogue islamo-chrétien. Horizons Maghrébins. Le droit à la mémoire. http://tarikh.nashriyat.ir/node/413
  31. McAuliffe, J. D. (n.d.). Encyclopaedia of the Qur'ān Online. Qur'anic Studies Online.
تاریخ فرهنگ ایران
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
فروردین 1403
صفحه 144-170

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 23 آذر 1402
  • تاریخ بازنگری: 23 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 10 بهمن 1402
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار