امکان‌سنجی سیره حضرت فاطمه (س) در ورود به ادبیات داستانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسنده

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

رمان‌ تاریخی- مذهبی، اعم از رمان رویدادمحور یا شخصیت‌محور از جمله فروعات ادبیات دینی است که نوعی بازخوانیِ احساس‌محورِ گذشته‌‌ی مقدس محسوب می‌شود. این قالب می‌تواند تقویت‌کننده و تحکیم‌دهنده‌ی هویت جمعی گروه‌های دینی و مذهبی شود. البته به دلیل نگاه تنزیهی اسلام به انبیاء و رهبران دینی، ورود رویدادها و شخصیت‌های مقدس به ادبیات و آمیختن آنها با عنصر احساس و خیال، دارای حساسیت و اهمیت خاصی است. از آنجا که سیره اهل بیت (ع) همواره یکی از موضوعات مهم ادبیات دینی بوده، توجه به زندگانی حضرت فاطمه(س) غیرقابل اجتناب است. این مقاله با رویکرد تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که سیره‌ی حضرت فاطمه‌ (س) چه نقاط عطف و قابلیت‌هایی برای ورود به ادبیات داستانی در زبان فارسی دارد؟ با نظر به کلیّتِ زندگانی و سیره‌ی آن حضرت به این مدعا پرداخته شده است که زندگانی ایشان در سه محور، قابلیت و امکان تأثیرگذاری در فضای داستانی را به وجود می‌آورد: الف) نقش زن در جاهلیت و مقایسه‌ی آن با جایگاه حضرت فاطمه (س) در نزد پیامبر اکرم(ص) ب) سیره‌ی عبادی حضرت فاطمه(س) و جایگاه معنوی ایشان ج) فتنه‌های سیاسی و کنشگری ایشان جهت ارتقای بینش سیاسی جامعه. دستیابی به این مطلب که ورود به ادبیات داستانی در زمینه سیره‌ی حضرت فاطمه (س)، نیازمند گونه‌ای از رمان‌نویسی استعلایی و قدسی است؛ چنان‌که توانایی تصویرسازی امر قدسی را برای مخاطب داشته باشد؛ دستاورد این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Feasibility study of Hazrat Fatimah (PBUH) in entering fiction literature

نویسنده [English]

  • Khadijeh Alemi
Department of History, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The historical-religious novel, whether event-oriented or character-oriented, is one of the branches of religious literature, which is considered a kind of emotion-oriented reading of the sacred past. This format can strengthen and consolidate the collective identity of religious groups. Of course, due to Islam's censorious view of prophets and religious leaders, the introduction of holy events and figures into literature and mixing them with the element of emotion and imagination has a special sensitivity and importance. Since the life of Ahl al-Bayt has always been one of the important subjects of religious literature, it is inevitable to pay attention to the life of Fatima. This article, with an analytical approach, seeks to answer the question, what are the turning capabilities of the biography of Fatimah to enter the fiction literature in Persian language? Considering the whole life and biography of Fatimah (pbuh), it has been argued that her life creates the ability and possibility to influence the story space in three areas: A) The role of women in Jahiliyyah and its comparison with the position of Fatima for the Prophet. B) The devotional life of Fatima and her spiritual status. C) His political intrigues and activism to improve the political vision of the society. Achieving the fact that entering the fiction literature in the context of the life of Fatimah. requires a type of transcendental and sacred novel writing; so that it has the ability to depict the holy matter for the audience; This is the result of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Novel
  • Hazrat Fatimah (PBUH)
  • history
  • fictional literature
  • holy matter

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

  1.  

    1. ابن شهرآشوب‌ (1379)، مناقب آل أبی طالب، محقق/مصحح: آشتیانی، محمدحسین و هاشم رسولی، قم: علامه.
    2. ابن ماجه، ابوعبدالله محمد قزوینی (بی تا)، سنن، ج1، (محقق محمد فؤاد عبدالباقی)، چاپ اول، بی جا: دار إحیاء الکتب العربیه.
    3. ابن‌شاذان، محمد بن احمد (1407)، مائه منقبه من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمه، قم: مدرسه الإمام المهدی(عج)، چاپ اول.
    4. اخطب خوارزم، موفق بن احمد (1381)، مقتل الحسین علیه السلام، تحقیق محمد سماوی، بی­جا: انوار الهدی.
    5. باقری، زهرا، (۱۳۹۹)، ناتا، تهران: انتشارات شهید کاظمی.
    6. بخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (1422ق)، صحیح البخاری، المحقق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، ج۱، دمشق: دار طوق النجاه.
    7. حمویی جوینی، ابراهیم بن محمد (1400)، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمة من ذریتهم(ع)، بیروت: مؤسسه محمودی.
    8. خلجی، محمد تقی (1385)، ترجمه و شرح خطبه حضرت زهرا (س)، بی‌جا: رخساره خورشید.
    9. خمینی، سید روح الله (1389)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    10. رودگر، محمدجواد و مائده شاکری راد (1390)، «زهره آسمان، زهرای زمین: تبیین عرفانی مقام فاطمه زهرا (س)»، پژوهش نامه معارف قرآنی، دوره 2، شماره 6، صفحات 115-132.
    11. سـلطان الـواعظین، مـحمد (1366)، شـب­های بیشاور، تـهران: دارالکتب الاسلامیه.
    12. شجاعی، سید مهدی (۱۴۰۰)، کشتی پهلوگرفته، چاپ پنجاه و ششم، تهران: انتشارات کتاب نیستان.
    13. شریف رضویان، مریم (1403)، به امید دیدار، آستان قدس رضوی: انتشارات به نشر.
    14. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1362)، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین.
    15. .....................، محمد بن علی بن بابویه (1377)، معانی الاخبار، ترجمه عبدالعلی محمدی شاهرودی، طهران: دارالکتب الاسلامیه.
    16. .....................، محمد بن علی بن بابویه (1385)، علل الشرایع، قم: کتاب‌فروشی داوری.
    17. صادقی، اکرم (1399)، شبیه مریم، قم: جمکران.
    18. طباطبائی، سید علی (1386)، انسان کامل، قم: مطبوعات دینی.
    19. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
    20. طبرسی، أبی منصور أحمد بن علی بن أبی طالب (1386)، الاحتجاج، نجف: مطابع النعمان النجف الأشرف حسن الشیخ إبراهیم الکتبی.
    21. طبری آملی صغیر، محمد بن جریر بن رستم (1413)، دلائل الامامه، قم: بعثت.
    22. طوسی، محمد بن الحسن‌ (1411)، الغیبه للحجه، مصحح: عباد الله تهرانى و على احمد ناصح، قم: دار المعارف الإسلامیه.
    23. عسکری، فاطمه (1394)، «بررسی تصویرسازی زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) در نسخه‌های چاپ سنگی طوفان البکاء»، فصلنامه علمی نگره، دوره 10، شماره 34، صفحات 5-21.
    24. کلینی، محمد بن یعقوب (1407)، الکافی، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
    25. مصباح یزدی، محمد تقی (1388)، جامى از زلال کوثر، تحقیق و نگارش: محمدباقر حیدرى، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(قدس سره).
    26. مکارم شیرازی، ناصر (1371)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    27. میرجهانی طباطبایی، سید محمدحسن (1384)، جنه العاصمه در تاریخ ولادت و حالات حضرت فاطمه(س)، تحقیق سید مهدی رجائی، مشهد: بیت‌الزهراء.
    28. نظری خرم، علیرضا (1400)، داستان فاطمه، قم: کتابستان معرفت.
    29. نوری، یحیی و دیگران (1340)، حقوق و حدود زن در اسلام، چاپ ششم، تهران: انتشارات شمس.
    30. هاشمی نژاد، اکرم السادات (1397)، «فاطمه زهرا(س) حقیقت لیله‌‍‌ی القدر»، فصلنامه قرآنی کوثر، شماره 63، صفحات 75-84.
دوره 1، شماره 2
پاییز و زمستان
مهر 1403
صفحه 55-70
  • تاریخ دریافت: 19 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 19 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 10 شهریور 1403
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1403