معرفی و بررسی رساله عقاید اولیاء سبعه (نسخه خطی ترکی تذکره مشایخ طریقت های زاهدیه و صفویه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسندگان

1 دبیر تاریخ دوره متوسطه دوم، اداره کل آموزش و پرورش استان اردبیل، اردبیل، ایران

2 استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

برخی صوفیان برای تبیین اندیشه های مشایخ طریقت های صوفیانه، آثاری تألیف کرده اند. رساله عقاید اولیاء سبعه از جمله این آثار است. این تذکره عرفانی با صبغه شیعی درباره عقاید مشایخ طریقت های زاهدیه و صفویه است. این رساله توسط سلطان محمود‌ زاهدى از عارفان خاندان زاهدیه به زبان ترکی آذربایجانی در اواخر سده هشتم هجری تحریر شده است. عقاید اولیاء سبعه بازتاب عقاید فلسفی، عرفانی آبا و اجداد نویسنده و سایر مشایخ سلسله زاهدیه و صفویه و خود مؤلف است. هدف این پژوهش بررسی رساله عقاید اولیاء سبعه و جایگاه آن در شناخت افکار مشایخ طریقت زاهدیه و صفویه پیرامون مسائل عرفانی و عقاید مذهب شیعه امامیه است. پژوهش حاضر با طرح این سئوالاتی؛ محتوا و مضامین رساله مزبور مشتمل بر چه مباحثی است؟ این اثر چه شباهت هایی با رساله البویوروق دارد؟ درصدد است با تکیه بر نسخه خطی رساله عقاید اولیاء سبعه با رویکردی توصیفی-تحلیلی به سئوالات مذکور پاسخ دهد. مضامین و محتوای رساله عقاید اولیاء سبعه با نثری ساده و به زبان ترکی عقاید مشایخ طریقت های زاهدیه و صفویه را با استفاده از آیات قرآنی و روایات اسلامی و شیعی معرفی کرده است. همچنین این رساله تا حدی مشابهت هایی با رساله البویوروق هم دارد. زبان و شیوه املای نوشتاری این نسخه خطی مشابه با دیگر رسالات و تذکره های صوفیانه منسوب به شیخ صفی الدین اردبیلی است با این تفاوت که برخلاف آنان که تحریر مریدان است، این رساله توسط فردی از خاندان زاهدی و صفوی تحریر شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Introduction and review of the treatise on the beliefs of the Saints of Seven (A Turkish manuscript of the Tazkereh of the Sheikhs of the Zahidiya and Safavid Tariqats)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Aziznejad 1
  • Fatemeh Jafarniya 2
1 History teacher of the second secondary school, Ardabil Provincial Education Department, Ardabil, Iran
2 Assistant Professor, Department of history,Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Some Sufis have written works to explain the opinions and thoughts of the Sheikhs of Sufi orders. The Treatise on the Beliefs of the Saints of Seven is one of these works. This treatise is a philosophical, mystical and theological Tazkera with a Shiite flavor about the opinions and opinions of important and influential elders of the Zahidiya and Safavid sects such as Sheikh Ibrahim Zahid Gilani and Sheikh Safiuddin Ishaq Ardabili. This manuscript treatise was written by Sultan Mahmud Zahedi, one of the mystics of the Zahedi family, in the Azerbaijani Turkish language at the end of the 8th century of Hijri. In fact, the beliefs of the Saints of Seven reflect the philosophical, mystical and religious beliefs of the author's fathers and ancestors, Sheikh Ibrahim Zahid Gilani, Sheikh Safiuddin Ardabili and other Sheikhs of the Zahidiya and Safavid dynasty, and the author himself. The purpose of this research is to introduce and examine the treatise on the beliefs of the Saints of Seven and its place in understanding the opinions and thoughts of the sheikhs of the Zahidiyya and Safavid sects regarding philosophical, mystical issues and the principles of the beliefs of the Imamiyya Shia religion. The present research with these questions; What are the contents and themes of the said treatise? What similarities does this work have with Al-Buyruq's treatise? It is trying to answer the mentioned questions with a descriptive-analytical approach based on the manuscript of the treatise on the beliefs of the Saints of Seven.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the beliefs of the Saints of Seven
  • Sultan Mahmud Zahedi
  • Turkish language
  • Al-Buyruq
  • Sheikh Safiuddin Ardabili

Publisher: University of Tabriz       Copyright © The Authors   

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم
    2. ابن ­ابدال پیرزادة زاهدی، شیخ حسین. (1343)، سلسلةالنسب صفویه، برلین: چاپخانة ایرانشهری.
    3. ابن ­بزاز اردبیلی، درویش توکلی بن اسمعیل. (1373)، صفوةالصفا، به تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز: تابش.
    4. باسورث، ادموند کلیفورد. (1371)، سلسله­های اسلامی (راهنمای گاهشماری و تبارشناسی)، ترجمه دکتر فریدون بدره­ای، تهران: انتشارات پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    5. بیات، سید حیدر بیات. (بی­تا)، رساله عقاید اولیاء سبعه؛ ستاره­ای درخشان از منظومه قارا مجموعه، آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق/ http://profduzgun.com.
    6. جهانگشای خاقان. (1364)، به تصحیح اله دتا مضطر، اسلام­آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
    7. درایتی، مصطفی. (1390)، فهرستگان نسخه­های خطی ایران (فنخا)، ویراستار مجتبی درایتی، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
    8. رساله البویوروق (رسالات قارا مجموعه-1). (1381)، ترجمه محمد صادق نائبی، تهران: انتشارات پیام.
    9. زاهدی پیرزاده، محمد رفیع. (1401)، دو رساله فلسفی-عرفانی: «تحفة سلیمانی» و «سؤال و جواب» به ضمیمة نسخه برگردان رساله «عقاید اولیاء سبعه»، ترجمه از ترکی و اضافات محمد رفیع زاهدی پیرزاده، مقدمه و تصحیح محمد سوری- مهدی عسگری، تهران: انتشارات مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
    10. زاهدی گیلانی، سلطان محمود بن برهان­الدین. (بی­تا)، رساله عقاید اولیاء سبعه، نسخة خطی، کتابخانه آستانه قدس رضوی، شماره ثبت 204.
    11. سوری، محمد. (1401)، معرفی نسخه خطی کتاب عقاید اولیاء سبعه و ترجمه فارسی آن با عنوان تحفه سلیمانی و آگاهی­های تازه از طریقت صفویه، چهارمین پیش نشست همایش بین­المللی مخطوطات مشرق­زمین، نقش دستنویس­های متون فلسفی و کلامی و عرفانی در فهم بهتر تاریخ علوم اسلامی http://radio.isca. ac.ir/music/.
    12. شاملو، ولی‌قلی بن داود قلی. (1374)، قصص­الخاقانی، به تصحیح حسن سادات ناصری، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    13. قارا مجموعه (شیخ صفی­الدین اردبیلی­نین شعرلر، سؤزلر، اؤیودلر و منقبه­لر). (1386)، تدوین حسین محمدزاده صدیق، تبریز: انتشارات اختر.
    14. نصرآبادی اصفهانی، میرزا محمد طاهر. (1378)، تذکره نصرآبادی و تذکره­الشعرا، به تصحیح سید محسن ناجی نصرآبادی، تهران: انتشارات اساطیر.

     

    آوانگاری منابع

    آوانگاری منابع

    1. Qur’ān Karim.
    2. Ibn ‘Abdāl Pīrzādeh Zāhedī, Sheikh Hossein (1343), Silsilat al-Nasab Safavieh, Berlin: Chāpkhāneh-ye Irānshahrī.
    3. Ibn Bazzāz Ardabīlī, Darvīsh Tavakolī bin Esmā‘īl (1373), Safwat al-Ṣafā, Be Taṣḥīḥ-e Gholām-Rezā Tabātabā’ī Majd, Tabrīz: Tābesh.
    4. Basworth, Edmund Clifford (1371), Selseleh-hā-ye Eslāmī (Rāhnamā-ye Gāhshomārī va Tebbārshenāsī), Tarjome-ye Dr. Fereydoun Badreh-’ī, Tehrān: Enteshārāt-e Pazhūheshgāh-e Motāle‘āt va Taḥqīqāt-e Farhangī.
    5. Bayāt, Seyyed Heydar (bi-tā), Rasaale-ye ‘Aqāyed-e Oliyā’-e Sab‘eh; Setāreh-’ī Derakhshān az Manẓoumeh Qārā Majmou‘eh, Āsār-e Ostād Dr. Hossein Mohammadzādeh Ṣedīq / http://profduzgun.com.
    6. Jahāngoshā-ye Khāqān (1364), Be Taṣḥīḥ-e Allah Dattā Muḍṭar, Islāmābād: Markaz-e Taḥqīqāt-e Fārsi-ye Irān va Pākistān.
    7. Dera‘yti, Mostafā (1390), Fehrestgān-e Noskheh-hā-ye Khaṭṭī-ye Irān (Fenkhā), Virāstār: Mojtaba Dera‘yti, Tehrān: Sāzmān-e Asnād va Ketābkhāneh-ye Mellī-ye Jomhūrī-ye Eslāmī-ye Irān.
    8. Rasaaleh al-Buyūrūq (Rasāel-e Qārā Majmou‘eh-1) (1381), Tarjome-ye Mohammad Ṣādiq Nā‘ebī, Tehrān: Enteshārāt-e Payām.
    9. Zāhedī Pīrzādeh, Mohammad Rafi‘ (1401), Do Rasaaleh Falsafī-‘Erfānī: “Toḥfeh-ye Soleymānī” va “So’āl va Javāb” be Ẓamime-ye Noskheh Bargrdān-e Rasaale-ye “‘Aqāyed-e Oliyā’ Sab‘eh”, Tarjome az Turkī va Ezāfāt Mohammad Rafi‘ Zāhedī Pīrzādeh, Moqaddame va Taṣḥīḥ: Mohammad Sūrī - Mahdī ‘Asgarī, Tehrān: Enteshārāt-e Mo’assese-ye Pazhūheshī-ye Ḥekmat va Falsafeh-ye Irān.
    10. Zāhedī Gīlānī, Solṭān Mahmoud bin Borhān-al-Dīn (bi-tā), Rasaale-ye ‘Aqāyed-e Oliyā’ Sab‘eh, Noskheh Khaṭṭī, Ketābkhāneh-ye Āstāneh-ye Qods-e Razavī, Shomāreh Sabt 204.
    11. Sūrī, Mohammad (1401), Mo‘arrefī-ye Noskheh Khaṭṭī-ye Ketāb ‘Aqāyed-e Oliyā’ Sab‘eh va Tarjome-ye Fārsi-ye Ān bā ‘Unvān-e Toḥfeh-ye Soleymānī va Āgāhīhā-ye Tāzeh az Ṭarīqat-e Safavieh, Chahāromin Pīshneshast-e Hamāyesh-e Beyn-ol-Melalī-ye Makhtūtāt-e Mashreqzamin, Naqsh-e Dastnoyesh-hā-ye Moton-e Falsafī va Kalāmī va ‘Erfānī dar Fahm-e Behtar-e Tārīkh-e ‘Olūm-e Eslāmī, http://radio.isca.ac.ir/music/.
    12. Shāmlū, Valī-Qolī bin Dāvod-Qolī (1374), Qesas al-Khāqānī, Be Taṣḥīḥ-e Hasan Sādāt Nāserī, Tehrān: Sāzmān-e Chāp va Enteshārāt-e Vezārat-e Farhang va Ershād-e Eslāmī.
    13. Qārā Majmou‘eh (Sheikh Ṣafī-al-Dīn Ardabīlī-nin She‘arlar, So‘ozlar, Oyudlar va Manqebeler) (1386), Tadwīn: Hossein Mohammadzādeh Ṣedīq, Tabrīz: Enteshārāt-e Akhtar.
    14. Nasrābādī Esfahānī, Mirzā Mohammad Tāher (1378), Tazkereh Nasrābādī va Tazkereh-al-Sho‘arā, Be Taṣḥīḥ-e Seyyed Mohsen Nājeh Nasrābādī, Tehrān: Enteshārāt-e Asātīr.
تاریخ فرهنگ ایران
دوره 1، شماره 1 - شماره پیاپی 1
بهار و تابستان
فروردین 1403
صفحه 171-183

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 26 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 10 بهمن 1402
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار