گسترش نفوذ فرهنگی غرب در عصر قاجاریه با تأسیس مدارس مبلغان مذهبی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان زاهدان، ایران

10.22034/ihc.2024.18563

چکیده

گسترش استعمار در جهان به روش‌های مختلفی صورت گرفت. اعزام مبلّغان مذهبی برای زمینه‌سازی نفوذ فرهنگی، یکی از شیوه‌های مؤثر استعمارگران بوده است. ایران از نخستین سال‌های شروع استعمار موردتوجه کشورهای غربی قرار گرفت و مبلّغان مذهبی که هم‌زمان با شروع دوران صفوی راهی ایران شدند، در دوره قاجاریه به صورتی بی‌سابقه به فعالیت پرداختند و زمینه را برای حضور بیشتر کشورهای غربی آماده کردند. این مقاله با رویکرد «توصیفی ـ تحلیلی» و به «روش کتاب‌خانه‌ای» به این پرسش پاسخ می‌دهد که در دوره قاجاریه حضور مبلغان مذهبی چه تأثیراتی بر جامعه ایرانی نهاد؟ فرض می‌شود که حضور آنان موجب نابسامانی‌هایی در وضعیت اجتماعی گردید و نتایج این تحقیق نیز نشان می‌دهد که مبلّغان مذهبی با دامن زدن به تضادهای عقیدتی، موجب برهم خوردن تعادل و نظم اجتماعی و بروز اختلافات شدند که زمینه نفوذ بیشتر استعمارگران را فراهم می‌کرد؛ ولی رویه دیگر حضور ایشان، ایجاد مدرسه و بیمارستان‌هایی بود که موجب آشناسازی ایرانیان با علوم جدید و تغییراتی در مبانی فرهنگی جامعه ایران گردید.

کلیدواژه‌ها