دگرگونی مؤلفه‌های تربیتی در دوره سلجوقی و نوزایی فرهنگ در عصر ایلخانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه پیام نور اصفهان، ایران

10.22034/ihc.2024.18562

چکیده

سلجوقیان تحوّلی ژرف را در بنیان‌های فرهنگی و اجتماعی ایران به وجود آوردند. آنان هرچند با برکناری آل‌بویه و رویارویی با تشیع و فرقه اسماعیلیه، بر تعارضات فکری افزودند؛ ولی با میدان دادن به فرهیختگان ایرانی، زمینه‌ساز بازسازی فرهنگ بومی شدند. این نوشتار با هدف بازشناسی ساختار نظام تربیتی عصر سلجوقی، درصدد است با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و «روش کتاب‌خانه‌ای» به این پرسش پاسخ دهد که تأسیس نظامیه‌ها چگونه بر مؤلفه‌های فرهنگی دوره سلجوقی تا ایلخانی تأثیر گذاشت؟ فرض می‌شود که آموزش کارکنان دیوانی برای خدمت به نظام سیاسی، موجب از بین رفتن برخی از جنبه‌های پویای تعلیم و تربیت پیشین گردید. این بررسی نیز نشان می‌دهد: هرچند تعصب ورزی و برخی خام‌اندیشی‌ها، سیمای فرهنگ عصر سلجوقی را تیره کرد؛ ولی نظامیه‌ها حاصل اندیشه دیوان‌سالاران ایرانی و تداوم طبیعی و تاریخی مؤسسات پیش از خود بود و سهم زیادی در انتقال دانش و مواریث فرهنگی به عصر ایلخانی داشت.

کلیدواژه‌ها