تأملی بر مسأله انصراف محمد غزالی دانشمند ایرانی از تدریس در نظامیه بغداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسنده

سایر

چکیده

یکی از مهم‏ترین برهه‏های زندگی امام محمد غزالی، اندیشمند ایرانی قرن پنجم و ششم هجری، رویگردانی او از تدریس در نظامیه بغداد است. شبکه مدارس نظامیه از جمله ساختارهای منسجم آموزشی بودند که توسط خواجه نظام‏الملک توسی، وزیر دوره سلجوقی بنیان نهاد شد و نقش مهمی در حیات فرهنگی دوره سلجوقی ایفا کرد. در این میان نظامیه بغداد در مرکز خلافت اسلامی، از مهم‏ترین نظامیه و نیز مدارس وقت بود و اهمیت زیادی در ساختار مذهبی و سیاسی اواخر قرن پنجم و سراسر قرن ششم داشت. در آن زمان، تبلیغات دامنه‏دار فاطمین مصر و اعزام داعیان پرشمار اسماعیلی به شهرهای مختلف از یک‌سو و تشکیل حکومتی اسماعیلی به رهبری حسن صباح در الموت از سویی دیگر، اقتدار خلافت عباسی را به چالش کشیده بودند و امام محمد غزالی در چنین زمانه‏ای از سوی خواجه نظام‏الملک به سمت مدرسی نظامیه منصوب بغداد شد و به‌عنوان فقیهی منتسب به دستگاه خلافت و سلطنت، به تئوری‏پردازی و نظرورزی در حوزه‏های مختلف دانش و نیز مقابله با تبلیغات دامنه‏دار اسماعیلیان علیه خلافت پرداخت. غزالی پس از چهار سال حضور در آن سمت، نظامیه بغداد را ترک کرد و تصمیم گرفت دیگر در هیچ مدرسه‏ای تدریس نکند. درباره چرایی این اقدام، دیدگاه‏ها و اظهارنظرهای زیادی صورت گرفته است و برخی از پژوهشگران، حالات روحی غزالی و برخی دیگر گرایش او به تصوف را دلیل اتخاذ چنین تصمیمی بیان کرده‏اند و برخی دیگر، عوامل سیاسی را در این زمینه مؤثر می‏دانند. در این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه‏ای، تلاش کرده‏ایم به واکاوی ابعاد این تصمیم بپردازیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A reflection on the issue of Muhammad Ghazali's withdrawal from teaching at the Baghdad Nizamiyya

نویسنده [English]

  • davood ghasempoor
سایر
چکیده [English]

The network of Nizamiyah schools was one of the coherent educational structures founded by Khaja Nizam al-Mulk and played an important role in the cultural arena of the Seljuk period,. Imam Muhammad al-Ghazali was appointed as the head of that Nizamiyah in 484 by Khaja Nizam al-Mulk, and during the turbulent cultural periods and challenged the authority of the Abbasid Caliphate. During this time, as an official jurist assigned to the caliphate and monarchy, Ghazali theorized in various fields of knowledge, but after four years in that position, he left the Nizamiyah of Baghdad . There have been many opinions and views that why this hesitation occurred, and some highlight Ghazali's personal emphasis on the overcoming of "doubt", while other researchers consider political factors to be involved in this matter. This article examines the dimensions of this issue and discusses the question of what factor or factors were effective in Ghazali's abandonment of Nizamiyya and to what extent the role of political factors was influential in this. The research hypothesis is based on the role and importance of political issues or developments in this decision, and from this perspective, the issue has been addressed and the conclusion has been reached that political factors played an important role in this decision.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seljuqs period
  • Al-Ghazali؛ Nizamiya؛
  • abandonment
  • issue
دوره 2، شماره 1
بهار و تابستان
فروردین 1404
  • تاریخ دریافت: 29 دی 1403
  • تاریخ بازنگری: 01 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 01 اسفند 1403
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1404