مثنوی "جام جم" اوحدی مراغه ای (تحلیلِ ساختار، سبک شناسی و بررسیِ کیفی و نقد ادبی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسندگان

دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

اوحدی مراغه‌ای، شاعر صوفی‌مسلک ایرانی، عمدتاً در دوران حکومت ایلخانیان در آذربایجان می‌زیسته است. اثر بی‌همتا و بی‌نظیر «جام-جم» اوحدی، یکی از شاهکارهای بی‌بدیل ادبیات فارسی در بیان موضوعات اخلاقی، اجتماعی، عرفانی و حکمی است. این اثر به‌عنوان نماینده‌ای از ادبیات فارسی قرون میانه، از منظر تاریخی نیز اهمیت بسزایی دارد. این کتاب مهم‌ترین و نام‌آورترین اثر وی به شمار می‌رود که «جام جهان‌بین» نیز نامیده می‌شود. «جام جم» در سال ۷۳3 هجری قمری و با ۵۰۰۰ بیت سروده شده است. شاعر در تحکیم و بیان مضامین و موضوعات این اثر بی‌مانند، از حکایات بهره برده است. اوحدی در کتاب خود از «حدیقه» سنایی تقلید کرده است، اما این اثر از صورت و ساختاری منسجم و منظم برخوردار است. اوحدی در ابیات «جام جم» با گردآوری ۱۳۳ شعر عرفانی و تعلیمی، خود را از لحاظ سیاسی، اجتماعی و مذهبی به جایگاهی ممتاز نسبت به «حدیقه» سنایی که این رقم تقریباً ۷۰ می‌باشد، رسانده است. در نقد ساختاری این مثنوی، عناصر مختلف زبانی از قبیل واجی، نحوی، معنایی و واژگانی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. همچنین عناصر روایی مانند پیرنگ، شخصیت، راوی و لحن و صحنه نیز مورد کاوش و کنکاش قرار می‌گیرد. هر متن ادبی از چندین ساختار یا نظام متفاوت واژگانی، زبانی، نوشتاری و... تشکیل شده است و معنای آن از طریق کنش‌ها و تنش‌های دائمی میان این ساختارها حاصل می‌گردد. این نظام‌ها در هم تنیده شده‌اند و هر کدام دارای قواعد و الگوهای خاص خود هستند که می‌توان به صورت مجزا و مستقل مورد تحلیل قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Masnavi "Jam-e-Jam" by Owhadi Maraghe'i (Analysis of structure, stylistics, qualitative research, and literary criticism)

نویسندگان [English]

  • Ali Teymour Tajaddin
  • Sudabe Saie
M.A. student, English Language Teaching, University of Urmia, Urmia, Iran
چکیده [English]

Awḥadi Maraghe'i, an Iranian Sufi poet, flourished primarily in Azerbaijan during the Ilkhanate period. His magnum opus, Jam-e Jam, is an unparalleled masterpiece of Persian literature, celebrated for its profound engagement with ethical, social, mystical, and philosophical themes. As a quintessential representation of medieval Persian literature, this work holds immense historical significance. It is widely regarded as his most distinguished and renowned composition, also known as Jam-e Jahannama (The World-Revealing Cup). Composed in 733 AH (1333 CE) and comprising 5,000 verses, Jam-e Jam reflects the poet’s adept use of anecdotes to articulate and reinforce its themes. While Awḥadi drew inspiration from Sanai’s Hadiqat al-Haqiqa (The Garden of Truth), his work distinguishes itself through its coherent and meticulously organized structure. In Jam-e Jam, Awḥadi assembled 133 mystical and didactic poems, elevating his work to a position of prominence in political, social, and religious discourse, surpassing Sanai’s Hadiqa, which contains approximately 70 such poems. From a structural perspective, this masnavi can be analyzed through various linguistic elements, including phonological, syntactic, semantic, and lexical features. Furthermore, its narrative components—such as plot, characterization, narrative voice, tone, and setting—are subject to detailed exploration. Every literary text is composed of multiple interwoven systems or structures, including lexical, linguistic, and textual frameworks, with its meaning emerging from the dynamic interplay and tensions among these systems. Each of these systems operates according to its own rules and patterns, allowing for independent and systematic analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Owhadi Maraghai
  • Jam-e-jam
  • poetry structure
  • text structure
  • narrative structure

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

  1.  

    1. اخلاقی، اکبر. (1377). تحلیل ساختاری منطق الطیر عطار. چ اصفهان: فردا.
    2. اخوت، احمد. (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: فردا.
    3. اوحدی اصفهانی مراغه‌ای، حسین .(1375). کلیّات. تصحیح سعید نفیسی. چ2. تهران: امیرکبیر.
    4. ایگلتون، تری .(1368). پیش درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمه عباس مخبر. چ1. تهران: شفا.
    5. تودورف، تزوتان. (1385). نظریه ادبیات (متن هایی از فرمالیست های روس). ترجمه عاطفه طاهایی. تهران: اختران.
    6. داد، سیما. (1371). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.
    7. دین پرست, ولی. (1403). انعکاس افکار عمومی در آثار عرفا، ادبا و مورخان عصر تیموری. تاریخ فرهنگ ایران 1(2): 82-71. DOI: 10.22034/ihc.2025.64034
    8. زرین کوب، عبدالحسین. (1375). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
    9. صفا، ذبیح الله. (1370). تاریخ ادبیات در ایران. ج 2. چ 5. تهران: فردوسی.
    10. صفوی، کورش. (1380). از زبان شناسی به ادبیات. ج 1. چ2. تهران: سوره مهر.
    11. عبداللهیان، حمید. (1380). "شخصیت و شخصیت پردازی در داستان". فصلنامه ادبیات داستانی. شماره 54.
    12. علی زاده بیگدیلو, منصور. (1403). تاثیرپذیری اشعار جنونی اردبیلی از فرهنگ و معارف اسلامی. تاریخ فرهنگ ایران 1(2): 29-15. DOI: 10.22034/ihc.2024.19225
    13. علوی مقدم، مهیار. (1377). نظریه‌های نقد ادبی معاصر (صورت گرایی و ساختارگرایی). چ1. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).
    14. علی وفایی، عباس و فیروزی، نوید. (۱۳۹۱). «تحلیل سبک شناختی منظومه ی جام جم اوحدی (نسبت سبک فکری با بلاغت و زبان).»
    15. غلام، محمّد. (1382). "شگردهای داستان پردازی در بوستان". نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. شماره 189.
    16. فرجی, مهدی و نصیری حامد, رضا . (1403). الگویابی برای مشروطیت ایران؛ تحلیل محتوای منظومۀ «میکادونامه». تاریخ فرهنگ ایران 1(2): 133-118. DOI: 10.22034/ihc.2025.65675
    17. لطفی پور ساعدی، کاظم. (1371). "درآمدی به سخن کاوی". در مجله زبان شناسی. شماره پیاپی
    18. -مارزلف، اولریش.(1376).طبقه بندی قصّه‌های ایرانی، ترجمه کیکاوس جهانداری، چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.
    19. میرصادقی، جمال. (1377). ادبیات داستانی. چ 3. تهران: سخن.
    20. نجفی، ابوالحسن. (1380). مبانی زبان شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی. چ7. تهران: نیلوفر.
    21. ولک، رنه و آوستن وارن. (1382). نظریه ادبیات. مترجمان ضیاء موحّد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
دوره 2، شماره 1
بهار و تابستان
فروردین 1404
صفحه 31-48
  • تاریخ دریافت: 10 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 21 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش: 30 بهمن 1403
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1404