بازنمایی حیات حضرت زهرا (س) در روایت سیره نگاران شیعی در قرن ششم و هفتم هجری (مطالعه موردی: روایت محمد بن حسین رازی در کتاب نزهة الکرام )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی Released under (CC BY-NC 4.0) license I Open Access I

نویسندگان

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

اهمیت نسب و جایگاه معنویِ خاندان پیامبر(ص) سبب ظهور گونه سیرهنگاری و شرح‌حالنگاری درباره معصومین(ع) و اهل بیت(ع) شد. هرچند، در تمامی این سیرهها، زندگانی ائمه(ع) روایت میشد ولی علمای شیعی در قرون مختلف، همواره از یک زاویه به ابعاد مختلف حیات معصومین(ع) نمینگریستند. یکی از این تفاوتها و تغییرات در این متون، مربوط به حیات حضرت زهرا(س) است. از اینرو، مطالعه نحوه بازنمایی مؤلفان شیعی در قرون مختلف از حیات فاطمه زهرا(س) میتواند جنبههای مختلف زندگانی ایشان را شناسایی کند. در این مقاله، قصد بر آن بود که نحوه خوانش محمد بن حسین رازی، یکی از متکلمان و مورخان مشهور شیعی در سده ششم و ابتدای هفتم هجری را از حیات حضرت زهرا(س) مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. پرسش برآمده از این مسئله آن بود که رازی از کدام زوایا زندگانی حضرت فاطمه(س) به ویژه سیره سیاسی ایشان را روایت و تحلیل کرد؟
انتخاب رازی از آن رو اهمیت دارد که هنوز، ویژگیهای شرح‌حالنگاری درباره ائمه(ع) در سده ششم و ابتدای هفتم هجری مورد مطالعه همهجانبه قرار نگرفته است. پس، نتایج این تحقیق، می-تواند شناخت ما را از میراث شیعه در این قرون افزایش دهد.
نتیجه تحقیق نشان می‌دهد رازی با نگرش فرازمینی به ذکر معجزات در حیات فردی حضرت زهرا(س) بسنده کرد. اما نگرش زمینی و مادی در توصیف او از زندگانی سیاسی حضرت فاطمه(ع) غلبه داشت. مشکله اصلی رازی در ترسیم حیات سیاسی فاطمه‌ زهرا(س)، رفع ابهامات و بطلان استدلال‌های مدعیان فرق درخصوص فدک از طریق کاربست روش‌های کلامی، فقهی، حدیثی و به ویژه تاریخی بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of the life of Hazrat Zahra (PBUH) in the narration of Shiite historians in the sixth and seventh centuries of Hijri (Case study: Narration of Mohammad bin Hossein Razi in the book Nozha Al Karam)

نویسندگان [English]

  • Halimeh Safavi
  • Maryam Azizian
Department of History, Faculty of Literature and Human Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashahad, Iran
چکیده [English]

Studying the representation of Shia authors in different centuries of Fatima Zahra's life can identify different aspects of her life. In this article, the intention was to analyze the way Muhammad bin Hussain Razi, one of the famous Shiite theologians and historians in the sixth and early seventh centuries of Hijri, read the life of Hazrat Zahra (pbuh). The question that arose from this issue was that Razi narrated and analyzed which aspects of Hazrat Fatima's life, especially her political career?
The choice of Razi is important because the features of biography about Imams (AS) in the 6th and the beginning of the 7th century of Hijra have not been comprehensively studied as it should be. So, the results of this research can increase our understanding of Shia heritage in these centuries.
The result of the research shows that Razi with an extraterrestrial attitude was content with mentioning miracles in the personal life of Hazrat Zahra (pbuh). But the earthly and material attitude prevailed in his description of the political life of Hazrat Fatima (a.s.). Razi's main problem in depicting the political life of Fatima Zahra (pbuh) was to remove the ambiguities and invalidate the arguments of the claimants of differences regarding Fadak through the use of theological, jurisprudential, hadith and especially historical methods

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hazrat Zahra (pbuh)
  • Muhammad Bin Hussain Razi
  • Nazha Al-Karam
  • Hayat Polisiya
  • Fadak

   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

  •  

    • ابن طاووس، رضی الدین علی (1368). فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، قم: دار الذخائر.
    • افشار، ایرج (1338). «کتابی از مؤلف تبصره العوام»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال هفتم، ش2، ص54-43.
    • آقابزرگ تهرانی، محمد محسن (1403ق). الذریعه الی تصانیف الشیعه، ج24، بیروت: دارالاضواء.
    • بهرامیان، علی (1385). مدخل«تبصره العوام»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج14، زیر نظر موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلام، صص489-488.
    • جعفریان، رسول (1394). «کنکاشی در جریان تفکر شیعی در ایران نیمه‌ی اول قرن هفتم» (آثار و افکار محمد بن حسین بن حسن رازی آبی)»، شیعه پژوهی، دوره1، ش2، صص37-5.
    • رازی، محمد بن حسین (1364). تبصره العوام فی معرفه مقالات الانام، تصحیح عباس اقبال، تهران: اساطیر.
    • رازی، محمد بن حسین (1361). نزهة الکرام و بستان العوام (ج1)، تصحیح محمد شیروانی، تهران: باقر ترقی.
    • رازی، محمد بن حسین (1362). نزهة الکرام و بستان العوام (ج2)، تصحیح محمد شیروانی، تهران: باقر ترقی.
    • سید مرتضی، علی بن الحسین (1410ق). الشافی فی الامامه، سید عبدالزهرا حسینی، قم: اسماعیلیان.
    • صدوق، محمد بن علی (1385ق). علل الشرایع، سید محمد صادق بحرالعلوم، النجف الاشرف: المکتبه الحیدریه.
    • صفوی، حلیمه (1402). «چگونگی اثبات حقانیت جانشینی امام علی(ع) با تأکید بر غدیر در متون امامیه انتهای سده ششم هجری(مطالعه موردی: نزهه الکرام)»، تاریخ پژوهی، سال22، ش87، پاییز و زمستان، صص 122-97.
    • طبرسی، احمد بن علی (1386ق). الإحتجاج على أهل اللجاج، محمدباقر خرسان، النجف الاشرف: دارالنعمان.
    • عمادی حائری، سید محمد (1386). «تبصره العوام فی معرفه مقالات الانام»، دانشنامة زبان و ادب فارسی، ج2، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
    • کنتوری، اعجاز حسین بن محمدقلی (1409ق). کشف الحجب و الاستار عن اسماء الکتب و الاسفار، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.

    تارنما:

    • لغت نامه دهخدا در تارنمای آبادیس. آخرین دسترسی: 8 آبان 1403. https://abadis.ir