The position of phlebotomy (Fasd therapeutic method) in the health culture of Safavid era Iran

Document Type : Research Paper I Open Access I Released under (CC BY-NC 4.0) license

Authors

1 Assistant Professor, University of Tabriz, Tabriz, Iran

2 Expert at the Institute of Iranian History and Culture, University of Tabriz, Tabriz, Iran

Abstract

The issues related to maintaining health, dealing with all kinds of physical injuries and restoring lost health, can be studied according to the medical system in any era; Therefore, the current research is trying to investigate the issue of what was the place of blood collection through phlebotomy in the Iranian medical system during the Safavid era and how was it done? The findings of the present research, based on the descriptive-analytical method, show that: one of the preventive and therapeutic actions recommended by physicians in the framework of humors view(Tebb-e Akhlati), was to reduce the body's blood volume and remove waste materials by opening the veins of different body parts, which, considering the symptoms and conditions Temperament and humor, especially the predominance of blood, physical strength, body shape, gender, age, season, occupation, etc., were performed. Compliance with health and preventive measures by the patient before performing phlebotomy and awareness of the phlebotomy regarding care measures and fixing possible errors during and after phlebotomy, guaranteed the effectiveness and safety of this method. The materials presented in the current research are important and practical in terms of informing the general public, health groups, and those responsible for the matter.

Keywords

Main Subjects


   

 

This is an open access article distributed under the following Creative Commons license: Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0)

اسکندر بن میرفیض طبیب، (1076ق)، شرح قانونچه [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:29355-10ir.
بهاءالدوله، بهاءالدین بن میر قوام الدین (1387)، خلاصة التجارب، تحقیق و تصحیح محمدرضا شمس اردکانی، عبدالعلى محقق زاده، پویا فریدى، زهره ابوالحسن زاده، تهران: ‏دانشگاه علوم پزشکى تهران‏.
بهبهانى، علی‌نقی بن احمد (1377)، عیار دانش، تهران: میراث مکتوب.
پرغو، محمدعلی؛ علیپورسیلاب، جواد(زمستان 1401)، «تدبیر حفظ‌الصحه مسافر در ایران عصر صفوی»، پژوهش‌های تاریخی، سال چهاردهم، شماره چهارم (پیاپی 56)، صص 15-32.
پرغو، محمدعلی؛ علیپورسیلاب، جواد (بهار و تابستان1396)، «طاعون در ایران عصر صفوی»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال 7، شماره 1، شماره پیاپی13، صص 33-55.
پرغو، محمدعلی؛علیپورسیلاب، جواد (تابستان 1401)، «شناخت، پیشگیری و درمان مرض وبا در ایران عصر صفوی»، تاریخ اسلام و ایران، دوره 32، شماره54، شماره پیاپی144، صص39-61.
ترکمان، اسکندر بیگ (1382)، تاریخ عالم‏آراى عباسى‏، به تصحیح ایرج افشار، ج3، تهران: امیرکبیر.
حکیم محمد (تاریخ کتابت قرن12 ق)،  ذخیره کامله [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:28988-10ir.
خراسانی گنابادی، سلطان علی، دستور العلاج(تاریخ کتابت1134ق)، [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک: ‫۱۰-۷۳۵۳ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.
خنجى، فضل‌الله روزبهان (1382)، تاریخ عالم‏آراى امینى، تهران: میراث مکتوب.
ذوالنون، میرزا خوشحال بیک بن تاتارخان(تاریخ کتابت 1012ق)، نفایس الحکمه، محل کتابت اگره، [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:21921- 10ir.
شاردن، یان (1372)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایى‏،ج2و 3، تهران: توس.
شاه ارزانى، میرمحمد اکبر بن محمد (1387)، طب اکبرى،2ج، ق:، جلال‌الدین.
شاه ارزانى، میرمحمد اکبر بن محمد(1380)، میزان الطب، قم، مؤسسه فرهنگى سماء.
شریف، محمدمهدی بن علی‌نقی (1387)، زادالمسافرین، به کوشش مؤسسه احیاء طب طبیعى‏، قم: جلال‌الدین.
شمسی باغبانان، حمید؛ شریفیان، افسانه؛ کمالی، سید حمید؛ ثاقبی، روشنک؛ قربانی فر، زهرا؛ مینایی، باقر(زمستان 1391)، «فصد در بیماری‌های کبد از دیدگاه طب سنتی ایران»، مجله طب سنتی اسلام و ایران، دوره 3، شماره 4، صص461- 476.
صالح شیرازی، محمدهادی بن محمد(تاریخ کتابت قرن 12 ق)، چشمه زندگی، [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک: 6083-10.
صدرالدین شیرازى، ‏امین الحکما(1381)، دستورات طبى، قم: مرکز احیاءالتراث الإسلامی‏.
طولوزان، یونانى، اسرار الاطباء (مجربات ایلات چغتایى)‏(1383)، ترجمه میرزا شهاب‌الدین ثاقب، تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران.
طهرانی، محمد هاشم بن محمدطاهر، درع الصحه(قرن 12 ق)، [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:48091-10ir.
علی بن موسی، نامه زرین سلامت(1389)، ترجمه الرسالة الذهبیة منسوب به امام على بن موسی‌الرضا (ع)، ترجمه محمد دریایی، مشهد: آستان قدس رضوى.
غفرانی،علی؛ کدخدائی کلات، نرگس(بهار و تابستان 1393)، «فصد در پزشکی مسلمانان»، تاریخ و تمدن اسلامی، سال 10، شماره 19، صص 31-58.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین (1380)، تاریخ حبیب‌السیر، محقق و مصحح جلال‌الدین همائی، ج4، تهران: خیام.
مکاری، محمد (بهار1398)، «فصد -رگ‌زنی- در پزشکی سنتی ایران مطالعه موردی گناباد»، دوماهنامه طب جنوب، سال 22، ویژه‌نامه میراث پزشکی ایران، صص 29-34.
فیگویروا(1363)، سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگویروا، ترجمه غلام‌رضا سمیعى‏، تهران، نو.
قاطع قزوینی، حکیم علی افضل (تاریخ کتابت قرن 12 ق)، منافع افضلیه [نسخه خطی دیجیتال].کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:۱۰-۴۶۹۷۴ir.
واله قزوینى، محمد یوسف واله (1382)، ایران در زمان شاه‏صفى و شاه‏عباس دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
کمال بن نوربن کمال طبیب (بیتا)، [رساله حفظ‌الصحه]، [نسخه خطی دیجیتال]،کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:18567-10ir.
الگود، سیریل(1357)، طب در دوره صفویه، ترجمه محسن جاویدان، تهران: دانشگاه تهران.
گیلانى، على(1387)، مجربات حکیم على گیلانى، تهران: دانشگاه علوم پزشکى ایران.
مجلسی، محمدباقر(1388)، حلیه المتقین، تحقیق، ویرایش واحد پژوهش انتشارات مسجد مقدس جمکران، قم: مسجد جمکران.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی(1351)، آسمان و جهان (ترجمه السماء و العالم بحار الأنوار)، ترجمه محمدباقر کمره اى ج2، 3، 6، 10، تهران: اسلامیه.
محمد بن عبدالله(1383)، تحفه خانی، تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران.
واله قزوینى اصفهانى، محمد یوسف (1372)، خلد برین، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
محمدحسین طبیب، محمدباقر (قرن 11ق)، حمیات [نسخه خطی دیجیتال]،کاتب: محمد مؤمن بن محمد نصیر، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره مدرک:7086-10.
راوندى، مرتضى (1382)، تاریخ اجتماعى ایران، ج10، تهران: انتشارات نگاه.
مؤمن، سید محمد بن محمد زمان (1390)، تحفه المؤمنین، محقق و مصحح مؤسسه احیای طب طبیعی، ج1، 2، قم: نور وحی.
نامدار، حسین؛ علیپورسیلاب، جواد(May2018) «شناخت و درمان مرض سعفه در ایران عصر صفوی»، نشریه پژوهش در تاریخ پزشکی، سال 7، شماره 2، صص 81-90.
وحید قزوینى میرزا محمد طاهر (1383)، تاریخ جهان‏آراى عباسى، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
یوسفی هروى، محمد(1387)، بحر الجواهر (معجم الطب الطبیعی)، قم: جلال‌الدین.
یوسفى هروى،  محمد(1382)، طب یوسفى (جامع الفوائد)، تهران: دانشگاه علوم پزشکى ایران.
 
Floor , Willem (December 1989), BLOODLETTING, Encyclopaedia Iranica,  Vol. IV, Fasc. 3, pp. 315-316: https://www.iranicaonline.org/articles/bloodletting-ar
Volume 1, Issue 1 - Serial Number 1
Spring & Summer
March 2024
Pages 125-142
  • Receive Date: 15 January 2024
  • Revise Date: 16 February 2024
  • Accept Date: 26 February 2024
  • Publish Date: 20 March 2024